ISUA LEH LITERATURE

— Lalremruata
Tahan, Myanmar

Khawvêl tân nun hlâna engkim siamtu leh zirtîrtu hian lehkha ziah a nei lo ti a Augustine-a ten an sawi khi ka pawmpui ve thei lo tlat.

ISUAN ZIAK LEH CHHIAR A THIAM EM?

Isua zirtîrna leh thusawi te chu Thuthlung Thar lamah a zirtîrten an ziak a. A hun hman dân leh Isua nên inkaihnawih thil tam tak chu record-in a awm a ni. Mahse mi tam tak zawhna chu, “Eng vâng nge Isuan kan tân ama thuziah ngei min hnutchhiah loh? Lehkha a ziak thiam tho a ni lovem ni? A ziah thiam tho si chuan eng vânga ziak lo nge a nih?” tih te hi a ni.

Thuthlung Thar ziak tuten Isuan ziak leh chhiar a thiam thu min hrilh a. Luka 4:16-21-ah Isuan Isaia lehkhabu a chhiar thu kan hmu a ni. Heta kan hmuh chu Isua khân lehkha chhiar a thiam ngei a ni tih hi. Chhiar mai ni lo, midang zirtîr thei khawpin thiamna ability ṭha tak neiin zirtîrtu a ni bawk.

Chanchin Ṭha Johana 8:3-9 a uire nu kha Mosia dân anga tihhlum tûr nge thlah zalen tûr tia zawhna an zawh lai khan Isuan leiah thil eng emaw a ziah thu kan hmu leh bawk. Eng nge a ziah ber erawh kan hre thei lo. Mahse thu a ziak ngei a ni tih chu kan hre thei a ni. Ziak leh chhiar a thiamzia a chunga kan târlan aṭang khian a tichiang hlê.

Ziak leh chhiar a thiam si chuan eng vânga mihring te tâna lehkha hnutchhiah lo nge a nih? Chanchin Ṭha ziak tuten Isua thusawi leh a rawngbâwl dân an ziah te hi a inang lo nasa mai si a. Ama irâwm chhuak ngei ziakin hnutchhiah chu ni se tûn anga kan buaina tam zâwk hi chinfel a ni ngei ang. Mahse tuman chiang takin chhânna kan pe thei lo.

ISUA LEHKHATHAWN

Hmânlai thuziak ṭhenkhatah chuan Isua hian Lal Abgar hnênah lehkha a thawn thu hmuhchhuah a ni ta hlauh mai le. Abgar hi A.D. 9-46 vêlah ram pakhat Lal niin tûnlai huna kan sawi chuan ‘Turkey’ lal a ni. Isua chanchin kha lo hriain an ramah a thil tih mak (miracle) ti tûrin sâwmna lehkha a thawn a ni. Tûnlaia magician (mitdawihvaih) te ram hrang hranga show tûra an sâwm ang hi ni ang.

Abgar chuan heti hian lehkha a thawn a:
“I chanchin engkim ka hriat khân nang hi Pathian vân aṭanga lo chhuk emaw Pathian fapa i ni ngei tih hi ka ring a. Chuvangin kan rama lo zin tûr leh ka natna hi min tihdamsak tûrin ka sâwm duh che a ni. Mahse Juda ten an duh loh thu leh tihnat an tum che tih pawh ka hria a. Ram ka nei a, mahse a lian vak lo. Nang leh keia awmna atân chuan a tâwk thawkhat hle.” tiin.

Isua chhânlêtna chu khualzin te hnêna thuchah angin record a ni. Chanchin Ṭha Johana bu-a Isua thusawi hi ṭawng kaa chhânlêtna a ni mai thei. “Hmu lova ringtu chu an eng a thâwl e,” tih hi. Isuan sâwmna lehkha chu a hnâwl. A chhan chu a rawngbâwlna (Mission – a tihtûr) a hlen chhuah loh a hlauh vâng a ni. Mahse amah ai midang a tirh tûr thu tihian a ziak a, “Keimah chu ka lo kal thei lo a, mahse ka zirtîr zînga pakhat hi i hnênah tîrin i damlohna pawh a tihdamsak ngei ang che”.

Isua lehkhathawn chungchângah thu lawmawm kan ti dâwn nge kum zabi palina hunlaia mi Kohhran pa Eusebius chuan, zirtîr Thadaia (Thaddeus) chu Lal Abgar hnênah kalin a natna a tihdamsak thu a sawi. Eusebius, Isua hian lehkha a thawn ngei a ni tih hi a ring nghet bur mai. Edessa ho lehkha hlui dahkhâwmnaah an lehkhathawn pahnih hi a hmuh thu pawh a sawi tel a ni. Hun a kal zêla kum zabi 3 leh 8 inkârah khân lehkhathawn chu a chhiat an hlauh avângin hmun hrang hrang lungah te, papyrus-ah te an ziak chhâwng nasa hle a ni.

CHURCH FATHER TEN AN HNÂWL

Vânduaithlâk takin kohhran hmasa hruaituten lehkhathawn chu belhchian dâwl lo leh thudik a ni lo tiin an hnâwl a. Eusebius thih hnu kum 70-ah Jerome-a leh Augustine-a te chuan Isuan eng lehkha mah hnutchhiah a nei lo an ti. Scholars tam tak te paw’n thawnthu ang chi rêng rêng hi an pawm lova mahse Church Father Eusebius khân eng vânga thudik tak a ni a tih theih, chhan ṭha tak a nei ngei ang le. Pawm lo an tam tak hnuah chuan ‘Isuan eng lehkha mah a ziak lo’ tiin thu kan khâr a ngai ta a ni.

TLÂNGKAWMNA

Isua khân ziak leh chhiar a thiam a, chu chu Thuthlung Thar ziak tute paw’n an pawm a ni. Nazareth khua Synagogue-ah lehkha zial chu hawngin Isaia lehkha a chhiar thu kan hmu bawk. Uirenu thawnthu-ah pawh leiah eng emaw tak a ziah thu pawh kan hmu.

Lal Abgar hnênah lehkha a thawn thu kan hmu a, mahse hnialtu an tam êm avângin a riral zo chu a nih ber hi. Khawvêl tân nun hlâna engkim siamtu leh zirtîrtu hian lehkha a ziak lo a ni tia Augustine-a ten an sawi khi ka pawmpui ve thei lo tlat. A chhan chu a hun laia lehkha thiam filawr awmchhun anih loh paw’n a teuh hle ang. Sakhua hruaitute leh Pharisai ten an hnial hneh loh kha a ni tlat. Lehkha chu tam tak a ziak ang a, mahse vawn ṭhat a nih loh vâng leh an la hmuchhuah loh vang mai mai a ni ang.

Eng nge i ngaih dân le?